Οι υπηρεσίες υγείας δέχονται όλο και πιο συχνά σκόπιμες επιθέσεις και οι γιατροί αντιμετωπίζουν βία και κακοποίηση σε ζώνες σύγκρουσης σε όλο τον κόσμο, ιδίως στη Γάζα, αλλά και στο Λίβανο, την Ουκρανία, το Σουδάν, τη Συρία και το Ελ Σαλβαδόρ.
Σύμφωνα με τον Guardian, οι ακαδημαικοί υποστηρίζουν ότι επιθέσεις κατά ιατρικού προσωπικού και νοσοκομείων σε πολεμικές ενέργειες πρέπει να χαρακτηρίζονται με τον όρο «υγειοκτονία», ειδικά εν μέσω της αύξησης των επιθέσεων αυτού του είδους τα τελευταία χρόνια.
Μία αρχή διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου
Αυτό συμβαίνει παρά την μακροχρόνια αρχή της ιατρικής ουδετερότητας η οποία έχει κατοχυρωθεί στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.
Η βασική αυτή αρχή προστατεύει τους εργαζόμενους και τις εγκαταστάσεις στον τομέα της υγείας κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων και πολιτικών αναταραχών, επιτρέποντάς τους να παρέχουν ιατρική περίθαλψη σε όσους τη χρειάζονται.
Σε σχόλιο που δημοσιεύθηκε στο British Medical Journal, η Δρ Joelle Abi-Rached και συνάδελφοί της από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού, στο Λίβανο, έγραψαν:
«Τόσο στη Γάζα όσο και στο Λίβανο, οι εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης δεν έχουν μόνο αποτελέσει άμεσο στόχο, αλλά έχει επίσης παρεμποδιστεί η πρόσβαση στην περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένων περιστατικών όπου ασθενοφόρα εμποδίστηκαν να φτάσουν στους τραυματίες ή δέχθηκαν σκόπιμες επιθέσεις».
«Αυτό που γίνεται σαφές είναι ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και οι εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης δεν απολαμβάνουν πλέον την προστασία που τους εγγυάται το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο».
Δολοφονίες και παράνομες κρατήσεις
Οι συγγραφείς αναφέρουν στοιχεία από την πλήρη εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 986 εργαζομένων στον τομέα της υγείας.
Πρόσφατα στοιχεία της Healthcare Workers Watch δείχνουν ότι 28 γιατροί από τη Γάζα κρατούνται σε ισραηλινές φυλακές χωρίς καμία κατηγορία, οκτώ από τους οποίους είναι ανώτεροι σύμβουλοι χειρουργικής, ορθοπεδικής, εντατικής θεραπείας, καρδιολογίας και παιδιατρικής.
BREAKING: Israel is currently bombing 3 hospitals at the same time in Gaza.
Al-Quds Hospital, Al-Shifa Hospital and the Indonesian Hospital. pic.twitter.com/jHAfmltSVf
— sarah (@sahouraxo) November 3, 2023
Ο εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα δήλωσε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τον Ιανουάριο ότι τα νοσοκομεία στη Γάζα «έχουν μετατραπεί σε πεδία μάχης», ενώ το σύστημα υγείας «καταστρέφεται συστηματικά και οδηγείται στο χείλος της κατάρρευσης».
Ένας τραυματισμένος Παλαιστίνιος χριστιανός δέχεται ιατρική περίθαλψη στο νοσοκομείο Al-Ahli Arab μετά από ισραηλινή επίθεση στην Εκκλησία της Αγίας Οικογένειας, σύμφωνα με γιατρούς, στην πόλη της Γάζας στις 17 Ιουλίου 2025.
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας στη Γάζα, οι οποίοι ήταν μεταξύ των εκατοντάδων που συνελήφθησαν από τον ισραηλινό στρατό και μίλησαν στην εφημερίδα Guardian για το πρόγραμμα «Γιατροί υπό κράτηση» στις αρχές του 2025, θεωρούν ότι στοχοποιήθηκαν ακριβώς επειδή ήταν γιατροί.
Μοιράστηκαν συγκλονιστικές μαρτυρίες για βασανιστήρια, ξυλοδαρμούς, πείνα και ταπείνωση, συμπεριλαμβανομένων συνεχών ξυλοδαρμών και παραμονής σε οδυνηρές στάσεις για ώρες, καθώς και συνεχούς δυνατής μουσικής που είχε σκοπό να τους εμποδίσει να κοιμηθούν.
Τους αρνήθηκαν επίσης τροφή, νερό, ντους και αλλαγή ρούχων.
Το υπουργείο δημόσιας υγείας του Λιβάνου διαπίστωσε ότι μεταξύ 8 Οκτωβρίου 2023 και 27 Ιανουαρίου 2025, 217 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας σκοτώθηκαν από τις Ισραηλινές Δυνάμεις, 177 ασθενοφόρα υπέστησαν ζημιές και καταγράφηκαν 68 επιθέσεις σε νοσοκομεία.
Ένα νέο ρεκόρ
Στοιχεία της Συμμαχίας για την Προστασία της Υγείας σε Συγκρούσεις κατέγραψαν 3.623 επιθέσεις ή παρεμπόδιση της παροχής υγειονομικής περίθαλψης το 2024, τον υψηλότερο αριθμό που έχει καταγραφεί ποτέ.
Αυτές οι επιθέσεις περιλάμβαναν γιατρούς, νοσηλευτές και συναφείς επαγγελματίες υγείας που ξυλοκοπήθηκαν, συνελήφθησαν αυθαίρετα, απήχθησαν, βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν, ασθενείς που πυροβολήθηκαν στα κρεβάτια τους ή σύρθηκαν σε κέντρα κράτησης, καθώς και νοσοκομεία που βομβαρδίστηκαν σκόπιμα.
He refused to comply with Israeli forced displacement orders and insisted to stay to treat the wounded.. The last orthopedic physician in northern #Gaza was killed by Israeli forces pic.twitter.com/8Av5TiF5XO
— Euro-Med Monitor (@EuroMedHR) December 13, 2024
Οι συντάκτες του άρθρου του BMJ καλούν τους γιατρούς να «αποκηρύξουν την αρχή της ιατρικής ουδετερότητας» και να καταγγείλουν την «υγειοκτονία», διαφορετικά θα ενθαρρύνουν μελλοντικούς παραβάτες.
Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την προώθηση της επιβολής της δικαιοσύνης και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, καθώς και την καταγραφή και την αποκάλυψη των παραβιάσεων της ιατρικής ουδετερότητας.
Όταν το διεθνές δίκαιο αποτυγχάνει
Σε άρθρο του στην εφημερίδα Guardian, ο Maarten van der Heijden, δικηγόρος και ερευνητής στον τομέα της παγκόσμιας υγείας στο London School of Hygiene & Tropical Medicine, σημείωσε ότι οι διεθνείς ανθρωπιστικοί νόμοι, οι Συμβάσεις της Γενεύης, αφήνουν «σημαντικό περιθώριο ερμηνείας και παραβλέπουν την ευθύνη», επιτρέποντας τον βομβαρδισμό νοσοκομείων εάν αυτό θεωρηθεί «επιζήμιο για τον εχθρό».
Israeli Occupation Continues to Detain 24 Doctors from Gaza
Canada remains silent on the release of these hostages and many more Palestinians hostages held in Israeli jails.@AnitaAnandMP @MarkJCarney 🇨🇦https://t.co/2HJf166W8o
— Bonnie (@greenurlifenow) August 6, 2025
Ο πρόεδρος της επιτροπής ιατρικής δεοντολογίας της Βρετανικής Ιατρικής Ένωσης, Δρ Andrew Green, δήλωσε:
«Τα τελευταία χρόνια, οι γιατροί έχουν συγκλονιστεί από την τρομακτική αύξηση των επιθέσεων κατά της υγειονομικής περίθαλψης, των ασθενών και του προσωπικού σε ζώνες συγκρούσεων, καθώς και από την αδιαφορία για την ιατρική ουδετερότητα και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο».
Σημείωσε ότι, αν και υπάρχουν παραδείγματα σε όλο τον κόσμο, η Γάζα είναι η πιο σοβαρή περίπτωση, δεδομένου ότι «ο πληθυσμός κινδυνεύει από άμεση πείνα, ενώ τα συστήματα υγείας που είναι απαραίτητα για τη φροντίδα όσων λιμοκτονούν έχουν συστηματικά καταστραφεί και οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας έχουν σκοτωθεί και κρατούνται αυθαίρετα».
Extremely concerned about attack on a hospital in #Sudan. While patients might be not injured, they are traumatized. This is in direct violation of medical neutrality and human rights principles.
Health facilities, staff and patients are #NotATarget pic.twitter.com/VYOtpKw3Pl— World Health Organization (WHO) (@WHO) January 12, 2019
«Οι υπεύθυνοι πρέπει να χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους για να εξασφαλίσουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και επείγουσας υγειονομικής περίθαλψης στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς του κόσμου. Ένα σαφές βήμα θα ήταν η σύσταση ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ για την προστασία της υγείας σε ένοπλες συγκρούσεις», πρόσθεσε.
