Φόρτωση Text-to-Speech…
Ολη τη βεντάλια των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με αιχμή τη διερεύνηση του ενδεχόμενου χώρου για συμφωνία, άνοιξε η Καθημερινή, στη συζήτηση που διοργανώθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
Υπό τον συντονισμό του καθηγητή Κωνσταντίνου Φίλη, πολιτικοί, διπλωμάτες και ακαδημαϊκοί συζήτησαν ένα ερώτημα που εδώ και δεκαετίες ρίχνει βαριά σκιά στην ελληνική εξωτερική πολιτική: Υπάρχει πεδίο συνεννόησης με την Τουρκία και με ποιους όρους;
Οι προσεγγίσεις των ομιλητών δεν προσπαθούν να ωραιοποιήσουν το θέμα, αλλά να το φωτίσουν, εκφράζοντας ακόμα και εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις μεταξύ τους.
Διαβάστε εδώ τη λεπτό προς λεπτό κάλυψη της συζήτησης
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών, Γιάννης Βαληνάκης, ανέλυσε ότι μετά την κρίση των Ιμίων η Τουρκία αμφισβητεί ελληνικό εθνικό έδαφος και θέτει στο τραπέζι ζητήματα κυριαρχίας. Υποστήριξε ότι «η Ελλάδα είναι ικανοποιημένη με τα σύνορά της, ενώ η Τουρκία επιδιώκει να τα αλλάξει».
Κατά την άποψή του, «η ατζέντα δεν μπορεί να ξεκινά από την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, αλλά από την άρση των τουρκικών διεκδικήσεων επί ελληνικού εδάφους». «Η αποτρεπτική στρατηγική μέχρι σήμερα δεν απέτρεψε την Τουρκία», είπε.
Ο ίδιος μίλησε για τρεις στόχους που πρέπει να υπηρετεί μια συμφωνία. Πρώτος, η άρση των τουρκικών διεκδικήσεων επί ελληνικού εδάφους, δεύτερος, η απόφαση για μια ΑΟΖ που «μπορεί να φτάσει μέχρι τα 500.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα», και τρίτος, η αποτίναξη των επεμβατικών δικαιωμάτων της Τουρκίας σε ελεύθερα εδάφη.
Για να φτάσει κάποιος σε μια τέτοια συμφωνία, η μεθοδολογία, κατά τον ίδιο, είναι συγκεκριμένη: «Ξεκινάς μαξιμαλιστικά και δεν αποκαλύπτεις ποτέ τον βασικό σου στόχο, ώστε να υπάρχει περιθώριο για σκόντο». «Δεν γίνεται τίποτα χωρίς διαπραγμάτευση, όλα λύνονται συναλλακτικά», είπε χαρακτηριστικά.
Η Τουρκία, κατά την εκτίμησή του, έχει κουραστεί από την ελληνική αναβλητικότητα και επιδιώκει να πιέσει αφόρητα την Αθήνα στο τραπέζι, ώστε να συζητήσει ζητήματα που η Ελλάδα δεν θέλει να συζητήσει.
Ο ίδιος χαρακτήρισε μύθο τα περί «ιστορικής ευκαιρίας» του Ελσίνκι κι αναφέρθηκε στην πολιτική Σημίτη, σύμφωνα με την οποία η Κύπρος εντάχθηκε μεν στην Ε.Ε. χωρίς προϋπόθεση επίλυσης, αλλά ακολούθησε το σχέδιο Ανάν χωρίς προηγούμενη διαπραγμάτευση. Το τρίτο στοιχείο εκείνης της στρατηγικής, είπε, ήταν οι διερευνητικές επαφές και ο διάλογος για τα μίλια, «πόσα αντέχει και πόσα ανέχεται η Αγκυρα».
Ο ίδιος επισήμανε ότι η ελληνική πολιτική συχνά αντιμετωπίζει τις θαλάσσιες ζώνες αποσπασματικά. Για τον κ. Βαληνάκη πρέπει να είναι ένα ενιαίο πακέτο: είτε 12 μίλια είτε ΑΟΖ, το ζήτημα είναι η ίδια θεματική. «Η ελληνική επιδίωξη πρέπει να είναι η ΑΟΖ».
Από την πλευρά του, ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών, επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Τάσος Χατζηβασιλείου σημείωσε ότι «η οθωμανική αυτοκρατορία δεν υπάρχει και η Τουρκία δεν μπορεί να φέρεται έτσι». Οι χαμένες ευκαιρίες, όπως είπε, συνδέονται με τις στιγμές που η Τουρκία προσπάθησε να προσεγγίσει την Ευρώπη. «Το Ελσίνκι δημιούργησε θετικό momentum, όμως η Τουρκία δεν ανταποκρίθηκε στις δεσμεύσεις της», είπε, εκφράζοντας τη σκέψη ότι «όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης έκαναν ορθά που συνομιλούσαν με την Τουρκία».
Απέρριψε τον όρο «ιδανική συμφωνία». Η πραγματική πολιτική, είπε, είναι οι καλύτερες δυνατές συμφωνίες, αυτές που διασφαλίζουν τα δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, εξασφαλίζουν βιώσιμη ειρήνη και διαγράφουν γκρίζες ζώνες και casus belli. Στο ίδιο πλαίσιο ενέταξε και το Κυπριακό.
Η Ελλάδα, σχολίασε, έχει δημιουργήσει πολλά θετικά κεκτημένα. «Η αμυντική ισχύς αποτελεί εργαλείο, η οικονομική θέση της χώρας έχει ενισχυθεί και η ενεργειακή της παρουσία έχει αναβαθμιστεί». Και διερωτήθηκε: Πότε η Ελλάδα υπήρξε πιο ισχυρή απέναντι στην Τουρκία; Η απάντησή του: «Νομίζω τώρα».
Στη συνέχεια, εξέφρασε μία πολιτική επιφύλαξη, λέγοντας ότι κανείς δεν γνωρίζει ποιος θα κυβερνά στην Τουρκία σε δεκαπέντε χρόνια. «Οταν έρθει η ώρα της συζήτησης, η χώρα θα πρέπει να έχει την καλύτερη δυνατή αφετηρία».
Ο ίδιος επισήμανε ότι «η Ελλάδα έχασε πολύτιμο χρόνο στη Λιβύη, όμως πλέον διαθέτει ανοιχτό δίαυλο με τις δύο πλευρές της χώρας», ενώ πρόσθεσε ότι «με την Αίγυπτο οι σχέσεις είναι στρατηγικής βαρύτητας και η κυβέρνηση έχει χτίσει θετικά κεκτημένα».
Αναφέρθηκε στον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό που έχει καταγραφεί, άρα δύσκολα αμφισβητείται και στα εθνικά θαλάσσια πάρκα, που «αποτελούν ένδειξη κυριαρχίας».
Οσο η Αγκυρα αρνείται το διεθνές δίκαιο, «τίποτα δεν μπορεί να προχωρήσει», συνέχισε, ενώ αναφερθείς στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, είπε ότι το νέο δόγμα είναι «μπίζνες και πολιτική», σημειώνοντας ότι «η ελληνική κυβέρνηση έχει προσαρμοστεί σε αυτό το δόγμα», καθώς «η πολιτική μας στοχεύει στο εθνικό συμφέρον και την προάσπισή του». Με τις ΗΠΑ έχουμε την καλύτερη εμπορική σχέση και πρέπει να τη διαφυλάξουμε, τόνισε.
Ο Μάνος Καραγιάννης, καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας / King’s College London, υποστήριξε ότι το Ελσίνκι βασίστηκε σε προβληματική παραδοχή περί «εξευρωπαϊσμού» της Τουρκίας. «Δεν υπήρχε καμία περίπτωση να ενταχθεί στην Ε.Ε.», ανέφερε, συμπληρώνοντας κατόπιν ότι «η Τουρκία ζητά όσα η Ελλάδα δεν μπορεί να αποδεχθεί».
Ενας ακόμη μύθος, κατά τον ίδιο, είναι η ιδέα των ιστορικών νομοτελειών: οι ευκαιρίες δεν είναι θεόσταλτες, αλλά προϊόν συγκυριών. Επισήμανε ότι στην Τουρκία δεν υπάρχουν καν συζητήσεις για την επίλυση των ελληνοτουρκικών.
«Υπάρχει κόπωση για τα ελληνοτουρκικά, αλλά η σχέση είναι ανταγωνιστική σε περιβάλλον ανισορροπίας. Η επίλυση δεν είναι αυτοσκοπός. Αν δεν υπηρετεί τα ελληνικά συμφέροντα, δεν έχει αξία», είπε και πρότεινε: «Ας κάνει η κυβέρνηση την κίνηση, ας κάνει ένα βήμα. Δεν θα πάει πουθενά. Την κίνηση πρέπει να την κάνουν οι Τούρκοι».
Σχολίασε εμφατικά ότι «η χώρα πρέπει να μάθει να ζει με την Τουρκία όπως έμαθε να ζει με τους σεισμούς», καθώς επίσης με ένα ισχυρό πλέγμα συμμαχιών και με επαρκείς αμυντικές δαπάνες για να κοιμάται ήσυχη. «Φοβόμαστε γιατί η Τουρκία είναι αναθεωρητική δύναμη και πολλές φορές όσα λέει τα κάνει πράξη».
Ο ίδιος ανέδειξε την απουσία στρατηγικού οράματος. Το 85% του παγκόσμιου εμπορίου διεξάγεται μέσω θαλάσσης, όμως η Ελλάδα, παρότι ναυτικό έθνος, δεν διαθέτει εθνικό και γεωπολιτικό όραμα, είπε και επέμεινε ότι αν δεν κινηθεί προς τη θάλασσα, «θα γίνει μία Ντίσνεϊλαντ, θα έρχονται οι ξένοι για να δουν το πώς ζούσαν κάποτε οι Ελληνες».
«Οι φρεγάτες δεν είναι τρόπαιο αλλά εργαλείο για να υπηρετηθεί ένα όραμα: μια χώρα κομβική στους κάθετους και οριζόντιους άξονες του εμπορίου», είπε.
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Σπουδών Ασφάλειας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παναγιώτης Τσάκωνας εξέφρασε την άποψη ότι ο κόσμος εξελίσσεται επί τα χείρω, για να τονίσει ότι η Ελλάδα χρειάζεται μια συμφωνία βιώσιμη, η οποία θα προκύψει από θεσμική διαδικασία.
«Η μόνη ρεαλιστική διαδρομή είναι μέσα από παρέμβαση της Ε.Ε. και κατάληξη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο η νομική κατοχύρωση αλλά και η κοινωνικοπολιτική αποδοχή: απαιτείται συναίνεση τόσο του πολιτικού συστήματος όσο και της κοινωνίας, καθώς ένας “έντιμος συμβιβασμός” θα προκαλούσε αντιδράσεις αν δεν προετοιμαστεί σωστά». Τάχθηκε υπέρ των επαφών με τη γείτονα, λέγοντας ότι «το να συζητάς με την Τουρκία δεν σημαίνει ότι αποδέχεσαι τις θέσεις της. Η Ελλάδα χρειάζεται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση».
Η παρέμβαση τριών πρώην υπουργών
Τρεις πρώην υπουργοί έδωσαν τον τόνο της εμπειρίας. Ο Ευάγγελος Αποστολάκης ζήτησε ρεαλισμό. Η χώρα παρασύρεται κατά καιρούς, είπε, και πρέπει να θυμάται ότι η στρατηγική οφείλει να είναι γνωστή και να κατευθύνει τις διεθνείς επαφές έτσι ώστε να παράγουν συμφέρον για την Ελλάδα.
«Μεταξύ μας υπάρχει χώρος συμφωνίας, με την Τουρκία δύσκολα», χαριτολόγησε ο Τάσος Γιαννίτσης, εκτιμώντας ότι η Αγκυρα θέλει πολιτική διαπραγμάτευση. Αν η Αθήνα δεν δέχεται το δικαστήριο, η Τουρκία θα προσθέτει συνεχώς νέα θέματα. Κι αναφέρθηκε στο ΑΕΠ, λέγοντας ότι η Τουρκία διαθέτει 1,1 τρισεκατομμύρια δολάρια ενώ η Ελλάδα 240 δισ., δίνοντας έτσι την οικονομική διάσταση των εξοπλισμών.
Ο Χρήστος Ροζάκης θύμισε ότι το Ελσίνκι δεν υποστηρίχθηκε όσο έπρεπε. «Τότε η Τουρκία επρόκειτο να μπει στην Ε.Ε. και οι δύο πλευρές το ήθελαν», είπε, ενώ εκτίμησε ότι η απόφαση, τότε, για παρέμβαση τρίτου μέρους στα ελληνοτουρκικά ήταν σημαντική.
- Ο ανταποκριτής της «Κ» στην Τουρκία, Μανώλης Κωστίδης, μετέφερε το πώς αντιλαμβάνεται η Αγκυρα τις ελληνικές κινήσεις και εξέφρασε την πεποίθηση ότι «ο Ερντογάν είναι η χρυσή ευκαιρία της Ελλάδας για να λύσει τα προβλήματα. Εδώ και τρία χρόνια ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν παραβιάζει τον εθνικό εναέριο χώρο. Περιμένει κάτι. Αν καθίσεις στο τραπέζι και βρεθεί συμφωνία, μέσα στη χώρα του θα την περάσει».
