Οι μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη, της 28ης Φεβρουαρίου, ήταν πρωτοφανείς σε πολλά επίπεδα, όχι μόνο στη μαζικότητα.
Κάτι που σάστισε και τους πιο «μπαρουτοκαπνισμένους», ήταν η επιμονή των διαδηλωτών στο κέντρο της Αθήνας, που παρά τη βροχή από δακρυγόνα, τις ομοβροντίες από τις βομβίδες κρότου-λάμψης, την τυφλή αστυνομική βία, ανασυντάσσονταν και επέστρεφαν μπροστά στη Βουλή, ασκώντας το συνταγματικό δικαίωμα στο συνέρχεσθαι.
Αυτή η εικόνα που μετέδωσε πριν λίγο το @MegaTvOfficial, με πολίτες να περπατούν στο δρόμο με τα χέρια σηκωμένα, είναι **συγκλονιστική**. pic.twitter.com/2GuWf5IsEh
— Theodore Lytras (@TheodoreLytras) February 28, 2025
Ακόμα και οι ρεπόρτερ που μετέδιδαν ζωντανά τα συλλαλητήρια, εξέφραζαν την έκπληξή τους, ορισμένοι ακόμα και το θαυμασμό τους, για το πείσμα του πλήθους, νέα παιδιά στην πλειοψηφία τους, που βάδιζαν συντεταγμένα προς τις διμοιρίες των ΜΑΤ, με τα χέρια υψωμένα. Σαν να λένε «είμαστε άοπλοι, μην πυροβολείτε» – μην μας επιτίθεστε.
Στη συνέχεια των ίδιων πλάνων, βλέπαμε τα ΜΑΤ να επιτίθενται ακριβώς σε αυτά τα παιδιά με τα υψωμένα χέρια, όχι για να «προστατεύσουν τους πολίτες», αλλά για να διαλύσουν τις συγκεντρώσεις. Αντίστοιχες σκηνές επαναλήφθηκαν στη διάρκεια της καθιστικής διαμαρτυρίας, αργότερα το ίδιο βράδυ.
Την ίδια και χειρότερη βία επιφύλαξε η αστυνομία στα παιδιά που καθιστά ή με υψωμένα χέρια ή και με τα δύο μαζί – φώναζαν «είμαστε άοπλοι» στα απογευματινά συλλαλητήρια της 5ης Μαρτίου,
Δύο χρόνια μετά το έγκλημα στα Τέμπη «Μέχρι τη δικαίωση θα είμαστε στο δρόμο»
Αυθόρμητη χειρονομία
Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε τους διαδηλωτές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, να αντιδρούν στην αστυνομική βία υψώνοντας τα χέρια στον αέρα. Μια χειρονομία που δεν χρησιμοποιείται ως σινιάλο παράδοσης αλλά ως έκφραση συλλογικής διαμαρτυρίας, μη βίαιης πολιτικής ανυπακοής.
Είναι όμως από τις λίγες φορές που βλέπουμε τόσους πολλούς νέους ανθρώπους, να υψώνουν αυθόρμητα τα χέρια εν μέσω δακρυγόνων, χωρίς να είναι απαραίτητα οπαδοί του Γκάντι και της παθητικής αντίστασης. Ποια είναι όμως η ιστορία αυτής της διεθνούς χειρονομίας, και πώς έχει αλλάξει στο πέρασμα του χρόνου;
Διαδηλώσεις στη Βαρκελώνη ενάντια στην αστυνομική βία – πηγή: Wikipedia – λήμμα: Hands Up Dont Shoot
Ψηλά τα χέρια, αυτό είναι ληστεία
Τα παιδιά που ύψωναν τα χέρια απέναντι στα ΜΑΤ, κρατώντας πλακάτ «Δεν έχω οξυγόνο» και φωνάζοντας «Δολοφόνοι» πιθανόν ήταν νήπια το 2011, όταν με ορόσημο τις 15 Μάϊου ξεκίνησε στην καταχρεωμένη Ισπανία το κίνημα των Indignados, ενάντια στα «μέτρα διάσωσης», και μεταδόθηκε σαν σπίθα σε όλο τον ευρωπαϊκό Νότο.
Τότε, μαζί με το αίτημα για «Πραγματική Δημοκρατία Τώρα» οι διαδηλωτές φώναζαν το σύνθημα «Ψηλά τα χέρια – αυτό είναι ληστεία» (Manos Arriba, esto e un atraco), αναφερόμενοι στις άγριες περικοπές λιτότητας και στο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας.
Το σύνθημα που προϋπήρχε του κινήματος των Αγανακτισμένων και επαναλαμβάνεται μέχρι και σήμερα. Ωστόσο δεν απευθύνεται στην αστυνομία, αλλά εκφράζει ειρωνική διαμαρτυρία απέναντι στους «ληστές» των λαϊκών κεκτημένων.
Διαδηλώσεις στο Φέργκιουσον του Μισούρι για τη δολοφονία του Μάικλ Μπράουν – πηγή: wikimedia commons
Hands up – Don’t Shoot
Ίσως ο πιο κοντινός συγγενής των υψωμένων χεριών στις ελληνικές πλατείες και δρόμους είναι η χειρονομία και το σύνθημα «hands up – don’t shoot» (έχω/έχουμε ψηλά τα χέρια μην πυροβολείτε), που υιοθετήθηκε από το κίνημα «Βlack Lives Matter» στις ΗΠΑ. Ένα μαζικό κοινωνικό κίνημα ενάντια στον βαθιά ριζωμένο φυλετικό ρατσισμό, που ξεκίνησε το 2013 ως αντίδραση τις δολοφονίες αφροαμερικανών από την αστυνομία και συνεχίζεται, μετεξελιγμένο, ως σήμερα.
Η πρώτη μαζική εμφάνιση των υψωμένων χεριών με το αντίστοιχο σύνθημα εντοπίζεται στις εξεγέρσεις στο Φέργκιουσον του Μισούρι το 2014, μετά τη δολοφονία του άοπλου 18χρονου Μάικλ Μπράουν από ένοπλο αστυνομικό.
Η αμυντική χειρονομία των υψωμένων χεριών προϋπήρχε στις διαδηλώσεις, αλλά τότε απέκτησε νέα παγκόσμια διάσταση και πνοή.
Το σύνθημα «hands up – don’t shoot» έγινε σύμβολο αντίστασης στην αστυνομική βία, όταν μαθεύτηκε ότι ο Μπράουν είχε σηκώσει τα χέρια ψηλά όταν δολοφονήθηκε. Ο ισχυρισμός αυτόπτη μάρτυρα διαψεύσθηκε από τους αστυνομικούς, κάτι που έγινε δεκτό από το δικαστήριο, όμως λίγη σημασία είχε.
Ήδη τα υψωμένα χέρια είχαν γίνει σήμα κατατεθέν σε εκατοντάδες διαδηλώσεις, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στον υπόλοιπο πλανήτη.
Διαδηλώσεις στη Σερβία για το σιδηροδρομικό δυστύχημα στο Νόβισαντ
Τα Ματωμένα Χέρια στα «Τέμπη» της Σερβίας
Τα υψωμένα χέρια τα είδαμε ξανά στις διαδηλώσεις και τις απεργίες των φοιτητών στη Σερβία, βαμμένα κόκκινα. Συμβολίζουν το αίμα των 15 ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους όταν κατέρρευσε το στέγαστρο στο σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβισαντ. Τα «ματωμένα χέρια» των Σέρβων διαδηλωτών είναι ένα οργισμένο «Κατηγορώ» απέναντι στη διαφθορά της κυβέρνησης και των κρατικών αξιωματούχων και την απόπειρα συγκάλυψης των εγκληματικών ευθυνών για το τραγικό δυστύχημα.
Στην Ελλάδα τα υψωμένα χέρια των διαδηλωτών στις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη, δε σημαίνει μόνο «μην μας χτυπάτε». Είναι ταυτόχρονα άμυνα αλλά και καταγγελία απέναντι στο κρατικό έγκλημα, απαίτηση για δικαιοσύνη. Είναι επίσης μια χειρονομία γενναιότητας, μια χειρονομία που λέει «δεν σας φοβόμαστε». Τα παιδιά που σηκώνουν τα χέρια, υψώνουν και τις γροθιές τους και στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο. Είναι άοπλα, αλλά δεν παραδίδονται, δεν το βάζουν κάτω. Είναι ο τρόπος τους να δηλώσουν ότι θα συνεχίζουν μέχρι τέλος, μέχρι τη δικαίωση.
